1.1- GIRIS

Bilgisayar, kullanicidan aldigi verilerle mantiksal ve aritmetiksel islemleri yapan yaptigi islemlerin

sonucunu saklayabilen sakladigi bilgilere istenildiginde ulasilabilen elektronik bir makinedir.

Bu islemleri yaparken veriler girilir ve islenir. Ayrica, istendiginde yapilan islemler depolanabilir ve

çikisi alinabilir. Bilgisayar islem yaparken hizlidir, yorulmaz, sikilmaz. Bilgisayar programlanabilir. Bilgisayar

kendi basina bir is yapmaz. Bilgisayarla ilgili olarak kullanilan bu terimlerin anlamlari asagida verilmistir.

Giris:

sözcükler, ses sinyalleri ve komutlardir. Veriler giris birimleri tarafindan toplanir.

Islem:

basamaklarindan geçer.

Bellek:

Çikis:

grafik, hareketli görüntü, vb. nin ekrandan ya da yazici, hoparlör gibi degisik çikis birimlerinden alinmasidir.

Bir bilgisayarin islem yapabilmesi için donanim ve yazilima gereksinim vardir.

Donanim (Hardware):

disk (sabit disk), fare, yazici, bellek, mikroislemci, tarayici vb. bilgisayar donanimini olusturan parçalardir.

Yazilim (Software):

donaniminin çalismasini saglayan yazilimlar oldugu gibi, bilgisayarda islem yapmayi saglayan yazilimlarda

vardir. Yazilima örnek olarak, kelime islemciler (word processor), tablolama (spread sheet), sunu (presentation),

programlama dilleri (Pascal, C, Visual Basic vb.), ses (sound) programlari verilebilir.

1.2 BILGISAYAR SISTEM BIRIMLERI

Bu birimler, bilgisayar kasasi içinde, ana kart üzerinde ya da dogrudan ana karta bagli birimlerdir.

Burada öncelikle bilgisayarin beyni sayilan mikro islemcinin de üzerinde bulundugu Ana Karttan bahsetmek

gereklidir.

1.2.1 ANA KART

Ana kart, fiberglastan yapilmis, üzerinde bakir yollarin bulundugu, genellikle koyu yesil renkte büyükçe

bir levhadir. Ana kart üzerinde, mikroislemci, bellek, genisleme yuvalari, BIOS ve diger yardimci devreler yer

alir., Sistem saati bu yardimci devrelereden biridir.

Ana kart, tüm sistemin temelini olusturmaktadir. Diger kartlar (I/O karti, grafik karti, vb.) ana kart

üzerindeki genisleme yuvalarina takilir. Ana kart, tüm kartlarin kendi üzerine takilmasindan dolayi bu adi

almistir. Çünkü bilgisayarin diger bilesenleri bir sekilde ana karta baglaniyor, birbirleri ile anlasmak için ana

karti bir platform olarak kullaniyor; yani bilgisayarin "sinir sistemi"

ana kart üzerinde yer aliyor. Bir kisisel bilgisayar (PC) 'in hangi

özelliklere sahip olabilecegini belirleyen en önemli bilesen ana

karttir, çünkü ana kart üzerindeki elektronik bilesenler,

bilgisayara hangi tür islemciler takilabilecegini, maksimum

bellek kapasitesinin ne kadar olabilecegini, bazi bilesenlerin

hangi hizlara çikabilecegini, hangi yeni donanim teknolojilerini

destekleyebilecegini belirlemektedir.

Burada ana kart ile ilgili sik kullanilan bazi teknik terimlerin

bilinmesinde fayda vardir. Bunlar:

Yonga Seti:

bilgisayarin trafik polisleri diyebiliriz. Çünkü bu devreler islemci, önbellek, sistem veri yollari, çevre birimleri,

kisacasi bilgisayar içindeki her sey arasindaki veri akisini denetler. Veri akisi, Bilgisayarin pek çok parçasinin

islemesi ve performansi açisindan çok önemli oldugundan, yonga seti de bilgisayarinizin kalitesi, özellikleri ve

hizi üzerinde en önemli etkiye sahip birkaç bilesenden biridir. Eski sistemlerde bilgisayarin farkli bilesen ve

islevlerini, çok sayida yonga denetlerdi. Yeni sistemlerde hem maliyeti düsürmek, hem tasarimi basitlestirmek,

hem de daha iyi uyumluluk saglamak için bu yongalar tek bir yonga seti olarak düzenlendi. Günümüzde en

yaygin yonga seti Intel tarafindan üretilmektedir. Intel kendi yonga setlerini, bunlarin destekledigi veriyolu

teknolojilerini de temsil edecek sekilde PCI set ve AGP set olarak da adlandirmaktadir. Silicon Integrated

Systems (SiS), Acer Labs Inc. (ALI), VIA gibi üretici firmalarin da gelistirdigi popüler yonga setleri vardir.

Veriyolu:

bilesenlerin çogu (islemci, önbellek, bellek, genisleme kartlari, depolama aygitlari vs.) birbirleri ile veriyollari

araciligi ile konusurlar. Basitçe, bilgisayarin bir bileseninden digerine verileri iletmek için kullanilan devrelere

veriyolu (bus) adi verilir. Bu veriyollarinin ucunda da genisleme yuvalari bulunabilir. Sistem veriyolu denince,

genelde ana kart üzerindeki bilesenler arasindaki veriyollari anlasilir. Ayrica ana karta takilan kartlarin islemci

ve bellege erisebilmelerini saglayan genisleme yuvalarina da veriyolu adi verilir. Tüm veriyollari Adres ve

Standart veriyolu olmak üzere iki bölümden olusur. Standart veriyolu bilgisayarda yapilan islemlerle ilgili

verileri aktarirken, adres veriyolu, verilerin nerelere gidecegini belirler. Bir veriyolunun kapasitesi önemlidir,

çünkü bir seferde ne kadar veri transfer edilebilecegini belirler. Örnegin, 16 bit'lik veriyolu bir seferde 16 bit, 32

bit'lik veriyolu 32 bit veri transfer eder. Her veriyolunun MHz cinsinden bir saat hizi (frekans) degeri vardir.

Hizli bir veriyolu, verileri daha hizli transfer ederek uygulamalarin daha hizli çalismasini saglar. Kullandigimiz

bazi donanim aygitlari da bu veriyollarina uygun olarak üretilir. Sadece iki donanim aygitini birbirine baglayan

veriyoluna "port" adi verilir. (örnegin AGP = Advanced Graphics Port). Bugün bilgisayarlarimizda ISA, PCI ve

AGP veriyollari bulunmaktadir. Ana kartin üzerindeki farkli boyut ve renklerde yan yana dizilmis kart takma

yuvalarindan bunlari taniyabilirsiniz.

ISA (Industry Standard Architecture):

yuvalari ISA yuvasidir. 17 yildan beri kullanilan eski bir veriyolu mimarisidir. 1984'te 8 bit'ten 16 bit'e

çikarilmistir. Ama bugün bile 8 bitlik kartlar olabilir. Örnegin bir ISA kartin, yuvaya giren iki bölmeli

çikintisinin sadece bir kenarinda baglanti bacaklari varsa, bu 8 bitlik bir karttir. 90'lardan itibaren çogu aygitin

daha hizli PCI modeli çiktigindan ISA yavas yavas terkedilmeye baslanmistir. Hatta bugün ISA veriyolu

olmayan ana kartlar da bulunmaktadir. 1993'te Intel ve Microsoft, Tak Çalistir ISA standardini gelistirmistir.

Böylece isletim sistemi ISA kartlarin konfigürasyonunu, sizin jumper'larla, dip switch'lerle bogusmaniza gerek

kalmadan otomatik yapmaktadir.

PCI (Peripheral Component Interconnect):

bulunur; beyaz renkte ve ISA'dan biraz daha kisadir. PCI veriyolu Tak Çalisir desteklidir. 1993'te Intel

tarafindan gelistirilen bu veriyolu 64 bit'liktir, ama uyumluluk problemleri nedeniyle uygulamada genelde 32

bit'lik bir veri yolu olarak kullanilir. 33 veya 66 MHz saat hizlarinda çalisir. 32 bit ve 33 MHz PCI veri yolunun

kapasitesi 133 MB/sn'dir.

AGP (Advanced Graphics Port):

uygulamalar gelistikçe ( 3 boyutlu grafikler, tam ekran video gibi) islemci ile bilgisayarin grafik bilesenleri

arasinda daha genis bir bant genisligine ihtiyaç dogmustur. Bunun sonucunda grafik kartlarinda ISA'dan bir ara

veriyolu standardi olan VESA'ya, oradan da PCI'a geçilmistir. Ama bu da yeterli görülmeyince, grafik kartinin

islemciye dogrudan ulasmasini saglayacak, ona özel bir veriyolu olan AGP, 1997 sonunda gelistirilmistir. AGP

kanali, 32 bit genisligindedir ve 66 MHz hizinda çalisir. Yani toplam bant genis ligi, 266 MB/sn'dir. Ayrica özel

bir sinyallesme metoduyla ayni saat hizinda iki kat veya 4 kat daha hizli veri akisinin saglanabildigi 2xAGP ve

4xAGP modlari vardir. 2xAGP'de veri akis hizi 533 MB/sn olmaktadir. Ancak sistem veriyolu hizi 66 MHz ise,

2xAGP tüm bant genisligini kaplayip diger aygitlara yer birakmayacagi için 66 MHz'lik ana kartlarda 1xAGP

kullanilir. 100 MHz ana kartlarda bant genisligi 763 MB/sn'ye çiktigindan 2xAGP ile uyumludur. 1 GB/sn

isteyen 4xAGP'nin ise 133 MHz'lik sistem veriyoluna sahip ana kartlarla uyumlu olup olmayacagini hep birlikte

görecegiz. Peki bu kadar hiza ihtiyacimiz var mi? Günümüzün en agir 3D oyunlari bile bu hiza ihtiyaç

duymamaktadir. Bu yüzden ayni kartin PCI ve AGP versiyonlari arasinda pek performans farki yoktur. Yine de

grafik için daha gelismis bir veriyolu oldugu ve bize fazladan bir PCI yuvasi bos biraktigi için AGP kartlari

tercih edilmektedir.

Portlar, Konnektörler:

çesitli aygitlari baglamak için kasanin arkasinda yer alan girisler (portlar) dogrudan ana karta baglidir. Eski ana

kartlarda AT form faktörü kullanilirken bu portlar birer kablo araciligi ile ana kart üzerindeki konnektörlere

baglanirdi, ama ATX form faktörü ile bu portlar ana kart ile bütünlesik duruma gelmistir. Yani ana kartin bir

kenarinda bulunan bu portlar, tam kasanin arka kismindaki bosluklara denk gelmektedir. Bu yüzden kasalar da

ana kart form faktörlerine uygun olarak üretilmektedir.

Ana kartiniz ve kasaniz ATX formundaysa (artik tüm yeni bilgisayarlarda öyle) kasanin arkasinda tipik

olarak bir klavye portu, bir fare portu, iki USB portu, iki seri pc (COM) portu, bir paralel (LPT) portu

göreceksiniz. Günümüzde klavye ve fare için artik PS/2 portu adi verilen küçük yuvarlak, 6 pinli portlar

kullaniliyor. Aslinda fare seri portu da bir adaptör yardimiyla kullanabilir (veya zaten seri kablolu fareler vardir),

ama fareninde kendine ait bir portu olmasi daha iyidir. Seri portlara genelde harici modemler baglanir, ama seri

port kullanan baska aygitlar da vardir (yedekleme aygitlari, dijital kameralar gibi). Paralel porta ise yazici veya

tarayici baglanir. USB portlara neredeyse her tür harici aygit baglanabilir. Ancak USB aygitlar yeni yeni

yayginlasmaktadir. USB'nin özelligi, seri ve paralel portlara göre çok daha hizli olmasi ve USB aygitlar

üzerindeki yeni USB portlari araciligi ile ucuca çok sayida aygitin zincirleme baglanabilmesidir.

Bunlarin disinda, ana kart üzerine takilan (veya bütünlesik olan) grafik karti, ses karti, TV karti, SCSI

karti gibi aygitlarin portlari da kasa arkasinda yer alir.

Ana kart üzerinde, kasa içinden ulasilabilen portlar da bulunur. Bunlar genel olarak iki adet IDE portu,

bir disket sürücü portu, ana kart ile bütünlesikse SCSI portudur. Bu portlara takilan yassi kablolar araciligi ile

ana karta sabit disk, CD sürücü, CD yazici, disket sürücü gibi dahili aygitlar baglanabilir. Bir IDE portuna bagli

kabloya, üzerindeki iki konnektör araciligiyla iki aygit baglanabilir.

Bunlarin disinda, ana kart üzerinde islemciyi takmak için bir soket veya slot bulunur. Soket, yassi

dikdörtgen seklinde, islemcinin iki düzlem üzerinde (enine ve boyuna) uzanan ignelerin oturdugu yuvaya verilen

addir. Günümüz ana kartlarinda PGA370 tipinde 370 igneli Celeron islemciler için PGA soketleri, AMD K6-2

ve K6-3 islemciler için AGP ve 100 MHz sistem veriyolu destegi bulunan Super 7 soketleri, Cyrix (K6-2 ve eski

Pentium MMX islemciler için) 66 MHz destekleyen Socket 7 tipi soketler bulunabilmektedir.

Slot ise, genisleme yuvalarina benzer, uzun ince dikdörtgen seklindeki islemci yuvalarina verilen addir.

Önbellek:

her bir donanim bileseninin hizi esit ölçüde artmadi. Örnegin, islemcilerdeki performans gelisimi, sabit

disktekilerden kat kat daha fazladir. Hani bir bilgisayarin gücü en zayif halkasi kadardir derler ya, islemci ve

bellek çok hizli olsa da yavas kalan bir sabit disk ile bu performans artisini tam anlami ile yasamaniz mümkün

degildir. Islemci bos bos oturup kendisine bilgi gelmesini bekler. Tabii bunu önlemek için bazi ara çözümler

gelistirildi. Örnegin, yakin zamanda kullanilan bilgilerin sabit diskten önbellek (cache) adi verilen bir birime

aktarilmasi, islemcinin ihtiyaç duydugunda sik kullanilan bilgileri bu önbellek alanindan almasi olanakli kilindi.

Iste önbelleklemenin esasi budur. Bir bilgisayarda çesitli bellek kademeleri vardir: birincil önbellek (L1 cache),

ikincil önbellek (L2 cache), sistem bellegi (RAM) ve sabit disk veya CD-ROM. Diyelim ki islemci bir bilgiye

ihtiyaç duyuyor. Önce gider, en hizli bellek türü olan L1 önbellege bakar. Bilgi orada varsa, gecikme olmaksizin

bu bilgileri alir ve isler. L1 önbellekte yoksa, L2'ye bakar ve bilgiler buradaysa nispeten küçük bir gecikme ile

bilgileri alir. Orada da yoksa önbellege göre daha yavas kalan sistem bellegine, yine yoksa en yavaslari olan

sabit diske veya CD-ROM vb. bilginin geldigi aygitlara bakar.

L1 ön bellek en hizlisidir ve günümüz bilgisayarlarinda dogrudan islemci üzerinde yer alir. Bu önbellek

küçüktür (genelde 64K'ya kadar. Pentium III, Pentium II ve Celeron islemcilerde 32K, AMD K6-2 ve K6-3

islemcilerde 64K). L2 önbellek biraz daha yavas ama biraz daha büyük olabilir. Pentium II ve III'lerde boyutu

512K'dir ve islemci ile islemci hizinin yari hizinda haberlesir. Ilk Celeron'larda yoktur; günümüz Celeron'larinda

boyutu 128K'dir ve islemciyle ayni hizda haberlesir. AMD K6-2'lerde islemci üzerinde degil, ana kart üzerindeki

bir yuvada 2GB'a kadar L2 önbellek bulunabilir ve veriyolu hizinda (66 veya 100 MHz) haberlesir. AMD K6-

3'de 256K önbellek bulunur ve islemci ile ayni hizda haberlesir. AMD K6-3 L1 ve L2 önbellegi üzerinde

bulundurdugu, ayni zamanda kullanildiklari ana kartlarda da sistem veriyolu hizinda çalisan bir önbellek daha

bulundugu için 3. düzey (L3) önbellegi literatüre sokmustur.

IRQ (Kesme) :

tabirini duyar. IRQ ‘nun Türkçesi "kesme" dir. Yani islemci bir isle mesgulken, bilgisayarin bir yerinden baska

bir donanimdan islemciye söyle bir emir geliyor: "Benimle de ilgilen!" Bu istek islemcinin isini böler. Tabii

islemci ayni anda çok sayida isi birden yapabilir. Klavye ve fare kullanirken bir yandan ekrana gönderilen

verileri isler, sabit diskten okuma yapar, modemin indirdigi dosyalara bakar vs. Ama islemciye isini görmesi için

ihtiyaç duyan bir aygitin ona sinyal gönderebilmesi için özel bir hatta ihtiyaci vardir. Buna IRQ hatti adi verilir.

bilgisayarimizda 0'dan 15'e kadar numaralanan 16 IRQ hatti vardir. Iki aygit ayni IRQ hattini kullanmaya

kalkarsa çakisma meydana gelir ve o aygitlar kullanilamaz. Aygitin birinin ayarlanarak bos olan bir hatta

yönlendirilmesi gerekir.

DMA kanallari:

dogrudan bellek ile veri alisverisi için kullandigi yollardir. IRQ'lar kadar "ünlü" degillerdir, çünkü sayilari daha

azdir ve daha az sayida donanimda kullanilirlar. Bu yüzden de daha az soruna yol açarlar. Bildiginiz gibi islemci

bilgisayarin beynidir. Eski bilgisayarlarda islemci neredeyse her seyi üstlenirdi. Tabii, tüm donanim aygitlarina

veri göndermek ve onlardan veri almak isini üstlendi. Ancak bu pek verimli olmazdi. Islemci veri transferi ile

ilgilenmekten baska islemleri dogru dürüst yerine getiremezdi. DMA sayesinde bazi aygitlar kendi aralarinda

veri transferi yapip bu yükü islemcinin üzerinden aldi. DMA kanallari normalde yonga setinin bir bölümünü

olusturur. Bir bilgisayarda 8 DMA kanali bulunur ve 0'dan 7'ye kadar numaralandirilir. DMA'lar genelde ses

kartlari, disket sürücüler, teyp yedekleme birimleri, yazici portu (LPT1), ag ve SCSI kartlari, ses özelligi olan

modemler tarafindan kullanilirlar.

BIOS:

temel düzey yazilimdir. donanim ile (özellikle de islemci ve yonga setiyle) isletim sistemi arasinda bir arayüz

görevi görür. BIOS sistem donanima erisimi ve üzerinde uygulamalarinizi çalistirdiginiz ileri düzey isletim

sistemlerinin (Windows, Linux vs.) yaratilmasini saglar. BIOS ayni zamanda bilgisayarin donanim ayarlarini

kontrol eder. bilgisayarin dügmesine bastiginizda boot etmesinden ve diger sistem islevlerinden sorumludur.

BlOS da bir yazilimd ir demistik. Bu yazilim ana kart üzerindeki BIOS yongasi üzerinde tutulur. Eskiden BIOS

bir ROM (Read Only Memory) idi. Yani sadece okunabiliyordu, üzerine yazilamiyordu. Daha sonra eklenen

yeni donanimlara göre BlOS'ta güncelleme yapilmasinin gerekmesi üzerine Flash BIOS adi verilen

yazilabilir/güncellenebilir BIOS yongalari kullanilmaya basladi. Böylece kullanicilar daha güncel bir BIOS

sürümünü ana kart üreticisinin Web sitesinden indirerek yükleyebilirler. (Tabii yakin zamanlarda gündeme gelen

Çernobil (WinCIH) virüsünü duymussunuzdur. Iste bu virüs de yazilabilir BIOS'lardaki bilgileri silerek

bilgisayarin açilmasini engelliyor.)

1.2.2 MERKEZI ISLEM BIRIMI (Central Processing Unit-CPU)

Bilgisayarin çalismasini düzenleyen ve programlardaki komutlari tek tek isleyen birimdir. Ana kart

üzerinde bulunur. Merkezi Islem Birimi, Aritmetik ve Mantik Birimi ile Kontrol Ünitesinden olusur.

Aritmetik ve Mantik Birimi

karsilastirmanin sonucuna göre yeni islemlerin seçilmesi ve kararlarin verilmesi bu birimin görevidir.

Kontrol Birimi

komutlarin yerine getirilmesini saglamak bu birimin görevidir.

Mikroislemci veya CPU (Central Processing Unit) olarak da adlandirilan islemciler, bilgisayarin beyni

sayilir. Bilgisayarinizda yapilan islemler dogrudan veya dolayli olarak islemci tarafindan gerçeklestirilir.

Eskiden islemci bilgisayarin en önemli parçasi iken bir bilgisayarin degerini belirleyen seyin performans ve

sundugu imkanlar oldugunu düsünürsek artik en önemli parçalarindan biri diyebiliyoruz. Çünkü bir bilgisayarin

performansini grafik karti, sabit disk, bellek gibi bilesenler de belirledigi gibi, özellikleri de kullanilan ana karta,

çoklu ortam donanimlarina ve çevre birimlerine bagli. Bu yüzden hizli bir islemci ile yavas bir sabit disk veya

grafik karti kullanmak veya yavas bir islemciyle hizli bir grafik karti veya sabit disk kullanmak pek anlamli

olmuyor. Donanimlarin birbirine ayak uydurdugu, baska bir donanimin isini görmesi için nispeten daha az süre

bekledigi sistemler dengeli sistemlerdir.

Islemciler, mekanik parçasi bulunmayan entegre devrelerdir. Içlerinde milyonlarca transistör bulunur ve

ne kadar çok transistör içerirlerse o kadar hizli olurlar. Isi problemleri nedeniyle bir islemci, kullanilan transistör

sayisini artirmak için her istenilen boyutta yapilamaz. Ancak teknolojik gelismeler sayesinde çok daha küçük

transistörleri, birbirleri arasindaki devrelerin araligini da küçülterek uygun bir islemci kalip boyutuna sigdirmak

mümkün olmustur. Iste buna "mikron teknolojisi" denir. Bir zamanlar, islemci içindeki devrelerin araliginin 1

mikronun altina inmesinin imkansiz oldugu saniliyordu. Ama bugün çogu islemci 0.25 mikron teknolojisi ile

üretiliyor. 1999 yili içinde de bu 0.18 mikrona inecek. Böylece çok daha hizli islemciler üretilebilecek. Bilim

adamlari, mevcut teknoloji ile 0.08 mikrona kadar inilebilecegini düsünüyorlar.

Islemcinin Hizi:

üretim süreci kalitesi belirler. Ayrica üretim sirasindaki kosullar, ayni banttan çiksa bile bir islemcinin

digerinden hizli olmasina yol açabilir. Ama sonuçta islemci fabrikada son testlerden geçirilirken üzerine güvenli

olarak çalisabilecegi hiz basilir. Islemcinin hizi MHz cinsindendir. Bunu biraz temelden anlatmak gerekirse;

Her bilgisayar içinde, komutlarin yerine getirilme hizini belirleyen ve çesitli donanim aygitlari arasinda

senkronizasyonu saglayan dahili bir saat vardir (bu saatin hizini normal saat ile karistirmayin).

Islemci, her bir komutu belirli bir saat tiklamasinda (saat döngüsünde) yerine getirir. Saat hizliysa,

islemci saniyede daha fazla komutu yerine getirir. 1 MHz, saniyede 1 milyon saat tiklamasina (döngüye) karsilik

gelir. Yani, 400 MHz'lik bir islemci, saniyede 400 milyon döngü yapar.

Bir islemcinin MHz cinsinden hizi, ana kartta kullanilan sistem veriyolu hizinin belirli bir çarpanla

çarpilmasi sonucu elde edilir. Örnegin 100 MHZ'lik ana kartlarda 400 MHz'lik bir islemci 4 çarpanini kullanarak

4x100=400 MHz'e erisir. Farkli islemci serileri, ayni hiza sahip olsa da farkli mimarilere sahip olmalari

nedeniyle ayni hizda olmazlar; yani saniyede yerine getirdikleri komut sayi farklidir.

1.2.2.1 Piyasadaki belli basli islemci modelleri

INTEL PENTIUM IV:

islemci en son 2200 Mhz hiza ulasmistir.

INTEL PENTIUM III:

450, 500 ve 550, 660, 733, 800, 866, 1000 MHz hizlarinda modellere

sahiptir. 0.25 mikron teknolojisiyle üretilmisti (yakin zamanda 0.18 mikrona

geçilecek). Içinde 9.5 milyonun üzerinde transistör bulunur. Yazilim destegi

olarak üzerinde MMX ve SIMD komutlari bulunur Bu komutlar sayesinde uygun

yazilim ve donanimlarla bazi çoklu ortam uygulamalarinin (video, grafik isleme gibi) dahi hizli ve sorunsuz

olmasini saglar.

INTEL PENTIUM II:

350 MHz'ler asagisini bulmak pek mümkün degildir (bu modellerde artik 0.35 mikrondan 0.25 mikrona

geçilmistir. MMX komutlarini içerir. 7.5 milyonu askin transistör bulunur.

INTEL CELERON:

bulunur. Pentium II ve Pentium III'ün aksine Slot 1'e takilan modellerinin yanisira Soket 370'e takilan modelleri

de bulunur. 128K L2 ön bellege sahiptir ama bu önbellek 512K önbellege sahip Pentium II'dekinin aksine,

islemci ile islemci hizinin yari hizinda degil tam hizinda haberlesir. Bu yüzden performansi Pentium ll' ye çok

yaklasir.

AMD K6-2:

MHz'den 600 MHz'e kadar modelleri bulunmaktadir. Yazilim destegi olarak MMX komutlarinin yanisira

3DNow! adi verilen komutlari da içerir. Soket tipidir. 321 pinli Soket 7 ve Super7 soketlere takilir.

AMD K6-3:

modelleri bulunur. Super 7 sokete takilir. AMD, bu islemciyle performans açisindan rakibi Intel'e epey

yetismistir.

1.2.2.2 Islemcilerin Yazilim Destekleri

MMX:

islemcilere eklenen 57 çoklu ortam komutuna verilen addir. AMD'de bu komut setinin lisansini Intel'den

almistir. MMX islemciler bazi genel çoklu ortam islemlerini üstlenirler (örnegin, normalde ses karti veya

modemler tarafindan yapilan dijital sinyal isleme). Ancak bu komut setinin kullanilabilmesi için MMX uyumlu

yazilimlarin kullanilmasi gereklidir. MMX islemcilere ekleneli uzun bir süre olmasina karsin, MMX destekli

yazilimlarin beklendigi kadar çabuk artmadigi gözlenmistir.

3DNow!:

komut setinin adidir. Özellikle 3DNow! destekli oyunlarin sayisi hizla artmistir. Ekran kartlarinin da 3DNow!

destekli sürücüleri olabilir.

SSE:

Mutlaka Türkçelestirmek gerekirse "akici, tek komutla çoklu veri isleme uzantilari" diyebiliriz. Yani islemciye

bir komut verirsiniz, bir çok veriyi bir amaca yönelik olarak isler. Grafik, resim, video, animasyon, 3 boyut

islemleri, ses tanima ögelerine sahip SSE destekli uygulamalarda ciddi bir performans artisi saglar. Intel

tarafindan gelistirilip Pentium III islemcilere uygulanan 70 adetlik yeni komut setidir. Yakinda Celeron ve

Pentium II islemcilere de uygulanmasi beklenmektedir.

1.2.3- BELLEK

Bilgisayarda çesitli programlarin çalistirildigi , geçici veya kalici bilgilerin bulunacagi hafiza

alanlaridir. Veri Birimi BYTE'dir. Bir Byte 8 Bittir.

1 Bit 0 ya da 1'den (kapali devre=0, açik devre=1) olusur.

1 BYTE 1 karakter'dir.

1024 BYTE = 1 KiloByte'dir. (KiloByte = KB)

1024 KB = 1 MegaByte'dir. (MegaByte = MB)

1024 MB = 1 GigaByte (GigaByte = GB)

1024 GB = 1 TeraByte (TeraByte = TB)

Bilgisayar içinde RAM ve ROM bellek olmak üzere iki çesit bellek bulunur.

ROM BELLEK

hazirlanmistir. Bilgileri okunabilir fakat üzerinde bir degisiklik yapilamaz. Bu bilgiler makineyi kapatma veya

elektrik kesintisinden etkilenmezler ve silinmezler. Kullanici tarafindan verilen komutlari isleme koyar. RAM

bellege göre oldukça pahalidir.

RAM BELLEK

erisimli bellektir. Istenilen bölgesine bilgi depolanabilir, silinebilir,

okunabilir, degistirilebilir. Yalniz elektrik kesintisi veya makineyi

kapatma durumunda tüm bilgiler silinir. 1 MB, 4 MB, 8 MB, 16 MB,

32 MB, 64 MB,...

Boyutuna Göre RAM Bellekler:

30 pinli SIMM Bellek:

bellegin ana karta baglandigi yerdeki pin sayisi oldukça ufakti ve küçük boyutlu bir bellekti.

72 pin SIMM Bellek:

72 idi.

168 pin DIMM Bellek:

bellek modellerinde bu boyut kullanildi.

Üzerindeki Yongalara Göre RAM Bellekler:

Standart RAM Bellek:

EDO RAM Bellek:

piyasadan kalkti, üretimi yok.

SDRAM Bellek:

islemcilerle birlikte PC/100 standardinda, 6-8 ns hizinda olanlari çikti. PC/133 bugün yaygin sekilde

kullaniliyor.

RDRAM Bellek:

Özelliklerine Göre RAM Bellekler

Pariteli RAM Bellek:

düzeninde hesap yapip toplam rakam yanlis gelirse veriyi geri gönderip tekrar hesap yapilmasini sagliyor.

Hata Düzeltmeli (ECC RAM) Bellek:

çözüp düzeltiyor.

SPD'li RAM Bellek:

hal hatir soruyor, yonganin hiz ve özelliklerini ögreniyor. Ana kart bunu destekliyorsa gerekli bilgileri

kullanarak komsu RAM'ler ile arabuluculuk yapiyor.

Yakin gelecekte, ana kartlarda 133 MHz'lik veri yolu kullanilmaya baslandiginda ayrica RAMBUS

DRAM (RDRAM) bellekler de kullanima geçecek. SDRAM'in üzerine kondugu plakaya DIMM deniyordu.

Yeni plakalara RIMM denecek. Öncelikle 72 disli SIMM'den 168 disli DIMM'e geçerken oldugu gibi.

1.2.4 DIS BELLEK BIRIMLERI (Secondary Memory Devices)

Verilerin kalici olarak saklandigi yerdir. Dis bellek birimleri sabit diskler, disketler, CD'ler ve

teyplerdir. Günümüzde birimi giga byte (GB)'dir. Bilgisayarlarda 2.1, 3.2 GB sabit diskler kullanilmaktadir.

1.3 BILGISAYAR ÇEVRE BIRIMLERI

Bu birimler bilgisayar kasasi disinda bulunup bilgisayara baglanan birimlerdir. Çevre birimleri genel

olarak üç grupta siniflandirilir: Bunlar giris birimleri, çikis birimleri, iletisim birimleri.

1.3.1 GIRIS BIRIMLERI

1.3.1.1 Kl avye (keyboard)

Üzerinde harfler, sayilar, isaretler ve bazi islevleri bulunan

tuslar vardir.

Q klavye ve F klavye (Türkçe Daktilo Klavyesi) olmak üzere iki sekilde

siniflandirilabilir.

1.3.1.2 Barkod Okuyucular

Magaza ve büyük marketlerde kullanilan ve barkod

okuyucu olarak adlandirilan tarayicilar vardir. Magazalarda

her ürünün kendine ait bir numarasi

bulunmaktadir. Ingilizce kisaltisi UPC olan Uluslararasi

Ürün Kodu (UÜK) 'nun bir parçasi olan bu numara, ürün

üzerindeki etikette dikey çubuklarla gösterilir. Bu çubuklar,

çubuk kodlar olarak algilanmakta olup, yalnizca çubuk kod

okuyucusu tarafindan okunabilir.

Bu tarayicilar, satilan ürünlerin üzerindeki seri numarasini okuyarak bu numaranin

karsiligi olan ve bilgisayarin belleginde bulunan "fiyat-isim-model" gibi bilgilerin ekrana, oradan da fatura veya

satis fisine yazdirilmasini saglar.

Barkodlarin bilgisayara takilmasi, birlikte gelen bir ara kablo yardimi ile

olur. Bu ara kablo, klavye ve barkodun ayni soket yardimi ile kullanilmasini

saglar. Takilmasi çok kolaydir. Barkod destegi olan yazilimlarin çogunda,

herhangi bir tanimlamaya ihtiyaç olmadan sisteme uyarlanir.

1.3.1.3 Grafik masasi

Özel bir kalem kullanarak ekranda yazi ve sekillerin gözükmesini saglayan küçük kare biçiminde

masadir. Masa üzerindeki hareketlerin bilgisayara aktarilmasini saglar. Daha çok masa üstü yayincilikta, çizgi

film ve karikatür hazirlanmasinda kullanilir.

1.3.1.4 Dokunma Ekranlari (Touch Screen)

Ekranda gözüken komut üzerine parmak ile dokundugunda o komutun çalismasini saglayan ekran

tipidir.

1.3.1.5 Oyun Çubugu (Joystick)

Genellikle oyun oynamak için kullanilir. Üzerinde bulunan tuslarla

çalistirilarak bilgisayara komut verilmesi saglanir.

Bilgisayardaki bazi oyunlarin rahat ve gerçege daha yakin kontrol

edilmesine yarayan bir aygittir. Oyun çubugu olarak da bilinir.

Bir bilgisayara iki oyun çubugu baglanarak bir oyunu iki kisinin karsilikli

oynamasi saglanabilir.

Bilgisayara baglanmasi çok kolaydir. Bir oyun çubugu baglantisi için, I/0 karti

üzerinde bulunan game port kullanilabilir. Ayrica birçok ses karti üzerinde de

bir game port vardir.

Iki oyun çubugu baglanmasi durumunda ise iki adet oyun çubugu

baglantisina olanak taniyan 8 bitlik bir joystick arabirimi kullanilmalidir.

Burada game port ile ilgili bir durumu belirtmek gerekmektedir. Ses karti ve

I/O karti üzerinde ayni anda game port bulunmasi durumunda bir çakisma olabilir. Bu nedenle oyun çubugu

saglikli çalismaz. Bu sorun, ses karti ya da I/O karti üzerindeki game port devre disi birakilarak çözülebilir. Bu

islem için ses karti ve I/O karti kullanici kilavuzundan yararlanin.

Ses kartlari üzerindeki game port, ayni zamanda MIDI girisi olarak ta kullanilmaktadir.

1.3.1.6 Fare (mouse)

Ekranda gözüken imleç yardimiyla komut girisi yapmaya yarar. Farenin

çevre birimi olarak kullanilmasiyla, isaretleme, tiklama ve sürükleme yapilarak

islemler yaptirilir.

Imleç: Farenin ekran üzerinde nerede oldugunu gösterir.

Tiklama: Farenin sol veya sag tusuna bir kez basilmasidir.

Çift Tiklama: Farenin sol tusuna kisa araliklarla iki kez arka arkaya

basilmasidir. Bir simgeye yüklenen islevin yerine getirilmesini saglar.

Sürükleme: Farenin sol tusunu basili tutarak imlecin yerinin degistirilmesidir.

1.3.1.7 Tarayici (Scanner)

Son yillarda bilgisayarli yayincilik ve tasarim islerinin yayginlasmasiyla birlikte sikça kullanilan

tarayicilar, kagit üzerindeki grafik ve resimleri (renkli ya da siyah-beyaz)

bilgisayara aktaran aygitlardir.

Klavyeler yardimiyla harf ve karakterler bilgisayara aktarilabilir

ama resimlerin aktarilmasi ancak tarayicilarla olanaklidir. Tarayicilarin

çalisma ilkeleri basit olmakla birlikte, lazer yazicinin tersi bir islem yaptigi

söylenebilir.

Taranacak kagit, üst tarafindan alta dogru satir satir, isiga duyarli elemanlar tarafindan taranarak

sayisallastirilir. Tarama sirasinda taranan nesne bir isik kaynagi tarafindan aydinlatilir. Bu sekilde taramanin

daha iyi yapilmasi saglanir. Taranmasi istenen görüntü üzerinden isik geçtikten sonra bir mercek araciligiyla

fotoelektrik hücrelerden olusan bir görüntü algilayici (image sensor) üzerine düsürülür. Bu sekilde isik degeri

ölçülerek bu degere göre bir voltaj degeri olusur.

Degisik voltajda elektrik sinyali üreten bu algilayici, daha isikli ve daha açik tonlardaki sekilleri

(desenleri) yüksek voltajla, koyu sekilleri ise düsük voltajla gösterir. Buradaki analog sinyaller, bir analogsayisal

dönüstürücü devresi ile sayisallastirilarak bilgisayara iletilir.

Sinyaller görüntü dosyasi olarak bilgisayar ortaminda olusur ve resim dosyasi formatinda kaydedilir. Bu

resim dosyasi üzerinde her türlü degisiklik yapilabilir.

Tarayicilar çözünürlüklerine, algilayabildikleri renk sayisina ve tarayabildikleri kagit boyutuna göre

çesitli model ve tipte üretilmislerdir.

Büyük boyutlarda olmayan çalismalar için genelde el tarayicilar kullanilir. Sayfa üzerinde gezdirilerek

kullanilirlar. A4 boyutundaki büyük tarayicilara göre bazi üstünlükleri vardir. A4 tarayicilar bir fotokopi

makinesi gibi kullanilir. Örnegin, bir fotokopi makinesine veya A4 tarayiciya sigmayan kalin bir kitabin

sayfalari el tarayicisi ile kolayca taranabilir. Bu ise, el tarayicilarinin, fiyatlari yaninda önemli bir üstünlüktür.

OCR ( Optical Character Recognition )

Tarayicilar yardimiyla resimlerle birlikte yazilar da bilgisayara aktarilabilmektedir. Ancak bilgisayar

aktarilan yaziyi resim olarak görmektedir. Bu nedenle, bir fotograftan farkli olmayan grafik dosyasi içindeki

yazilar OCR (Optical Character Recognition/Optik Karakter Tanima) adi verilen programlar araciligiyla çözülüp

metin (text) dosyalarina dönüstürülür.

Böylece OCR programiyla ASCII metinlere dönüstürülen yazilar üzerinde her türlü degisiklikler

yapilabilir. Hem de bu sekilde saklanan dosyalar, resim dosyalarindan daha az yer kaplamaktadirlar. Ancak,

bunlara ragmen OCR programlarinin hatasiz çalismalari henüz olanakli degildir.

Tarayicilarin bilgisayara takilmasi, yanlarinda gelen 8 bitlik bir ara birim karti yardimi ile gerçeklesirdi.

Günümüzde tarayicilar, her bilgisayarda olan USB portuna direkt baglanabilmekte, ayri bir karta ihtiyaç

duyulmamaktadir. Daha sonra tarayicinin yazilimini sisteme yüklenir.

1.3.1.8 CD-ROM Sürücü (Compact Disk-Read Only Memory ) ve CD-ROM’lar

CD-ROM Sürücüler:

Son yillarda yaygin olarak kullanilmaya baslanan veri

depolama birimidir.

Bir CD'de yaklasik 24 ciltlik bir ansiklopedideki

tüm bilgiler saklanabilir. Bir program yüklerken 40 disketin

takilip çikarilmasi yerine CD-ROM'lar tercih edilir. CDROM'lar

özellikle çok büyük yer kaplayan çoklu ortam

(multimedia) bilgilerini (ses, video, resim, animasyon)

içeren yazilimlar için zorunludur.

CD-ROM üzerindeki bilgiler silinip degistirilememektedir. Ancak günümüzde defalarca (yaklasik 3000

kez) yazilip silinebilen CD-RW’ lerde mevcuttur.

Yazilabilir CD-ROM'lara CD-ROM yazicilarla kopyalama yapilmaktadir.

CD-ROM sürücülerde müzik CD'leri de dinlenebilir.

Bir CD sürücü alirken veri transfer hizi büyük olanlar tercih edilmelidir. Günümüzde yaygin olarak 50

Hizli CD-ROM sürücüler satilmaktadir.

Standart bir CD-ROM'a 650 MB veri depolanabilir. Son yillarda yapilan çalismalarla 700 MB veri

depolanan CD-ROM’larda yayginlasmistir.

Kapasite olarak 1 MB, resimsiz kalin bir roman kadardir. Kapasitesi düsünülerek kiyaslanirsa, bir CDROM'a

20 cilt kalinligindaki bir ansiklopedi depolanmaktadir. Bu ansiklopediler ses, resim, video görüntü,

animasyon ve grafik (çoklu ortam) özellikleri de içermektedir.

Disketlere ve sabit diske veriler manyetik olarak kaydedilir. Verilerinizin bozulmamasi için

disketlerinizi manyetik ortamdan uzak tutunuz.

CD-ROM'lardaki veriler optik olarak kaydedilirler. Kolay bozulmazlar.

CD-ROM'lardaki verilerin korumak için çizilmemesine dikkat etmek gerekir.

CD-ROM sürücü varsa hard diskten sonraki en son sürücünün adini alir. Örnegin: Hard Disk C ve D

ise, CD-ROM sürücü E ile belirtilir.

Bunlarin yaninda Laser Disk Sürücüsü, video, kamera, mikrofon, televizyon ve radyo'da giris birimi

olarak kullanilmaktadir.

CD-ROM (Compact Disk-Read Only Memory/Kompakt Disk-Salt Okunur Bellek):

CD ROM'lar, bazi özel durumlar disinda verilerin sadece okunabildigi

ortamlardir. Bu özel durumlar, okunur/yazilir CD'ler ve kayit cihazlaridir.

CD ROM'lar özellikle çoklu ortam uygulamalarinin en gözde elemanidir.

Bir CD ROM içerisine büyük bir ansiklopediyi ya da yüzlerce oyunu sigdirmak

olanaklidir. CD ROM'lar görünüs bakimindan plaklari andirmaktadir. Kapasiteleri

ise, disketlerin çok üstünde olup 650 – 700 MB'a kadar varmaktadir.

Bilgisayarlarda kullanilan CD ROM'lar müzik setlerinde bulunan CD'ler

ile çok benzer olmalarina ragmen, aralarinda bazi farklar vardir. Bu farklar;

·

·

kaydedilir.. CD'lere sadece müzik de kaydedilebilir.

Bir çok CD ROM sürücüye CD takilarak müzik dinlenebilir.

CD-ROM'un Okunmasi:

CD ROM'lardaki bilgilere, bilgisayar üzerindeki CD ROM sürücüleri araciligiyla erisilir.CD ROM

üzerinde veriler, yani 0 ve 1 dizileri, bir grup girinti ve çikinti ile gösterilir. Bu girinti ve çikintilar, çiplak gözle

görülemeyecek kadar küçüktür

Sabit bir hizla dönen CD ROM üzerinde okuma islemi su sekilde gerçeklesir:

·

·

·

yansitilir. Isin, girintiler tarafindan kötü, çikintilar tarafindan iyi yansitilir.

·

·

1.3.2 ÇIKIS BIRIMLERI

1.3.2.1 Disket sürücü (disket driver) ve Disketler

Disketler:

Disketler, bilgisayarda bilgi kaydetmek ve tasimak için kullanilir. Bir zamanlarin tek sabit kayit

ortamlari oldugu düsünülürse, bilgisayarda çok önemli bir yer tuttuklari söylenebilir. Disketler sabit disklere

göre çok yavastirlar.

Bilgisayarlarda en yaygin kullanilan disketler, 3.5" 1.44 MB'lik olanlardir.

Disket Türleri

Disketler kapasite, yüzey sayisi ve yogunluklarina göre çesitli türlerdedir. Bu türler söyle siralanabilir:

720 KB'lik : çift yüzeyli (double sided), çift yogunluklu (double density) DS/DD

1.44 MB'lik: çift yüzeyli (double sided), yüksek yogunluklu (high density) DS/HD

2.8 MB'lik: çift yüzeyli (double sided), gelistirilmis yogunluklu (extended density) DS/ED

Disket Sürücüler

Disketler üzerindeki islemler (okuma/yazma), disket sürücüler tarafindan gerçeklestirilir. Disket sürücü

içinde, bir kafa mekanizmasina bagli iki adet okuma/yazma kafasi vardir. Bu okuma/yazma kafalari bir motor

yardimiyla hareket ettirilir. Sürücüye takilan disketin iki yüzünü, iki kafanin ayni anda taramasiyla okuma/yazma

islemi yapilir.

Disketin manyetik kaplama yüzeyine kayit yapmak için MFM (Modified Frequency

Modulation/Degistirilmis Frekans Modülasyonu) yöntemi kullanilir. Bu yöntemle veri hücrelerindeki manyetik

yapi degistirilir. Veri, hücrelerde bir degisiklik olup/olmamasi ile tanimlanir. Bu manyetik yapi degisiklikleri

okuma/yazma kafasi tarafindan elektrik sinyallerine çevrilir. Disket sürücü üzerinde bulunan kontrol devresi, bu

sinyalleri disket sürücü arabirimine yollar.

Her bilgisayarda bir disket sürücü bulunmasi gerekir. Farkli kapasite ve sekilde sürücüler vardir.

Bunlar;

360 KB, 5,25" DISKET SÜRÜCÜ

1.2 MB, 5,25" DISKET SÜRÜCÜ

720 KB, 3,5" DISKET SÜRÜCÜ

1.44 MB, 3,5" DISKET SÜRÜCÜ

2.8 MB, 3,5" DISKET SÜRÜCÜ 'lerdir.

Günümüz bilgisayarlarinda en yaygin kullanilan sürücü 3,5",1.44MB'lik disket sürücüdür. Bu disket

sürücü 720KB ile 1.44MB'lik disketleri okuyup-yazabilmektedir.

1.3.2.2 Ekranlar (Monitörler) ve Ekran Kartlari

Ekranlar (Monitörler):

Monitör, çogu zaman ekran olarak da bilinen, görüntüleri olusturan, içeren ve sunan bir araçtir.

Bilgisayarlarin çogunda katot isinli (CRT-Cathod Ray Tube) monitör kullanilir. Katot is inli monitörlerin görüntü

olusturma mantigi TV ile aynidir. LCD Liquid Cyrstal Display ve gaz plazma monitörler ise, daha hafif ve az yer

kapladiklari için çogunlukla tasinabilir sistemlerde kullanilirlar. Monitör, grafik kartlari ile birlikte bilgisayarin

temel görüntü sisteminin bir parçasidir. Hem giris hem de çikis birimi olarak kullanilir. Giris ve çikis

birimlerinden gelen verilerin sonuçlarinin ekranda gözükmesini saglar. Bilgisayarla kisi arasinda iletisim saglar.

CRT (Cathode Ray Tube) Ekran (Monitör) ve Ekran Kartlari:

CRT monitörlerin çalisma prensibi hemen hemen tüm monitörlerde (monochrom, renkli) aynidir.

CRT, elektron parçaciklarinin hareketini kolaylastirmak için havasi alinmis

bir tüpten ibarettir. Katod (elektron tabancasi) tarafindan seri halde yollanan elektron

parçaciklari, tüpün degisik kesimlerine dogru hizla çarpar. Renkli monitörlerin

çalisma ilkeleri de temelde aynidir. Ama renkli monitörlerde 3 adet katod bulunur. Yesil,

mavi ve kirmizi ile bütün renkler elde edilebildiginden, renkli monitördeki her

bir elektron tabancasi, ekranin gerisindeki tabakada bulunan bir fosfor noktacigina ates

eder. Elektron fosfora çarptiginda onu parlatir, ama bu parlaklik çok uzun sürmez. Onun

içindir ki, görüntü degismese bile ayni islemin tekrar tekrar yapilmasi gerekir. Katodlar ekrani sürekli olarak

tazeler. Tarama ve tazeleme islemi, ekranda satir satir yapilir.

Bir text ekranin genisligi 80 karakter, boyu 25 satirdir.

Grafik ekranda noktalar (pikseller) bulunur. Bir ekranda ne kadar çok piksel varsa ekranin çözünürlügü

artar. Örnegin çözünürlük 640 x 480 , 800 x 600 , 1024 x 768 piksel olabilir. Ekranin kaliteli olmasinin çok

büyük önemi vardir.

Ekranlardan titresimsiz ve az radyasyonlu olanlari tercih edilmelidir. Ekranlarin boyutu, 14 , 15 , 17 , 20

ve 21 inç 'dir.

Ekranlardaki görüntü netligi noktalar arasindaki uzaklikla ilgilidir. Iki nokta arasindaki uzaklik ne kadar

azsa o kadar iyi görüntü elde edilir. Ekrandaki noktalar arasi uzakligi 0.28 mm ve daha az olanlar tercih

edilmelidir.

LCD (Liquid Crystal Display) Monitörler:

Bu monitörler daha çok tasinabilir bilgisayarlarda kullanilir. LCD monitör, plastik bir tabaka içindeki

sivi kristalin isigi yansitmasi ilkesine dayali olarak çalisir. LCD monitörler isigi yansitarak görüntü

olusturduklari için, isiksiz bir ortamda bir sey görünmez. Fazla isikli ortamda ise

ekranda isik yansimasi olacagindan görüntü yine saglikli olarak

algilanamayacaktir.

Hareketli görüntüler çok bulaniktir. Sivi kristal akisinin yavasligi

görüntü izinin hemen silinmemesine neden olur;

Bu dezavantajlarin yani sira, harcadigi gücün düsük olmasi, çok küçük

hacimleri ile tasinabilir bilgisayarlar için vazgeçilmezdir.

LCD monitörlerin tasidigi olumsuzluklar son yillarda üreticileri yeni

arayislara itmistir. Bazi LCD modellerinde, "arkadan aydinlatma" yöntemi

kullanilarak monitörün bulundugu ortamdaki isik dengelenir. Böylece ekrandaki istenmeyen yansimalar bir

ölçüde önlenir.

LCD Monitör Çesitleri:

Su ana kadar çesitli LCD monitör teknolojileri kullanilmistir. Bunlar, pasif matriks, dual scan ve aktif

matriks'tir.

Pasif Matriks Monitör:

aydinlatilmasinda ortaya çikar. Pasif matriks monitörlerde, her bir piksel, ekran tazelenmeden önce söner. Bu

ekranlarda tek bir defada bir satirdaki pikseller aktif hale getirilir. Bir piksel tekrar aktif hale getirilinceye kadar

parlakligini kaybeder. Ekran tazeleme hizi çok yavaslayarak görüntü kalitesinin düsmesine neden olur.

Dual Scan Monitör:

ekranin ikiye bölünmüs olmasidir. Ekranin herbir bölümü ayri ayri taranarak, ekran yenileme hizinin iki katina

çikmasi saglanir. Bu farklilik görüntü kalitesinde bir iyilesme saglamaktadir.

Aktif Matriks Monitör:

eden ayri ayri transistörler vardir. Bu transistörler, piksellerin henüz parlakligini yitirmeden yenilenmesini

saglarlar. Her pikselin kendine ait bir regülatörü (dengeleyicisi) vardir. Bu dengeleyici yardimiyla her bir piksele

ait voltaj digerini etkilemedigi için çok daha iyi görüntüler elde edilebilmektedir.

Ekran Kartlari:

Ekran kartlari, önceleri görüntüleri metin tabanli monitörlere aktarmaya yarayan basit kartlardi.

Örnegin, yazi yazdikça bunlari ifade eden 0 ve 1'lerden olusan sinyalleri monitöre görüntü halinde gönderen,

islemcinin isledigi verileri dogrudan ekrana karakterler halinde yansitan kartlardan ibaretti. Daha sonra

uygulamalar gelistikçe kartlar da gelisti, ekranda grafik çizdirme özellikleri artti. Bir gün video görüntülerinin

tam ekran oynatilmasini saglayan, bol sikistirmali oldugu için az yer kaplayan MPEG-1 standardi çikti. Bu

standart, sikistirilmis görüntünün çözülerek kare atlamasiz ve tam ekran oynatilabilmesi için özel MPEG-1

kartlar gerektiriyordu. Ancak kisa sürede güçlü ekran kartlari da MPEG-1 oynatmaya basladi. O zamanlar üç

boyutlu modelleme ve tasarim çalismalari yapan (örnegin bu uygulamalarda olusturduklari nesneleri bilgisayarda

bir doku ile kaplatmak için güçlü ekran kartlarina ihtiyaç duyan) profesyoneller disinda herkes, bir ekran

kartinda MPEG-1 oynatma özelligi bulunup bulunmadigindan baska bir seye bakmiyordu. Tabii bir de bir ekran

kartinin daha fazla rengi daha yüksek çözünürlükte gösterebilmesi bellek kapasitesine bagli oldugundan, ekran

karti üzerinde yeterli bellek bulunmasina özen gösterilirdi. Günümüzde ekran kartlarinda bunlarin yani sira

aranacak baska ölçütler de var. Ancak sunu bastan belirtmek gerekir: Bugün ekran kartlarindaki gelismeler

islemcilerdeki gelismeleri geçti. Teknolojisi en hizli gelisen donanim diyebiliriz. Artik 5-6 ayda bir yeni bir

ekran karti teknolojisi çikiyor.

Günümüzdeki ekran kartlari PCI ve AGP veriyolunu kullaniyorlar. Veriyollan konusuna "Ana kart"

bölümümüzde deginmistik. Ekran kartlarinin kendi islemcileri ve bellekleri olur. Bugün son kullaniciya yönelik

olarak yeni çikan ekran kartlarindaki islemcilerin, tek basina, Pentium'lardan hemen önce kullandigimiz 486

islemciler kadar güçlü oldugu söyleniyor.

Çözünürlük, Renk, Hiz :

Bunlara pixel adi verilir. Her bir pixel farkli renk ve parlakliga sahip olabilir. Bir ekranda görüntülenebilen pixel

sayisina çözünürlük adi verilir. Ekranimiz iki boyutlu oldugundan çözünürlük 1024x768 gibi iki rakamla ifade

edilir. Bunlarin ilki yatay düzlemdeki, ikincisi dikey düzlemdeki pixel adedini ifade eder. Çözünürlük arttikça

ekranda daha fazla pixel görüntülenir. Ancak yüksek çözünürlükte küçülen piksellerin detay seviyesi yükselir ve

monitörler boyutlarina bagli olarak belirli bir çözünürlükten sonrasini gösteremezler. Çözünürlükler isletim

sisteminde önceden belirlenmis setler halinde tanimlanirlar (640x480, 800x600, 1024x768 gibi) ve bir

bilgisayarda genelde bunlarin 2 veya 3'ü kullanilir. Standart monitörlerde en/boy orani 4:3'tür. Bu çözünürlükler

de buna uygundur (sadece 1280x1024 5:4'e karsilik gelir, ama bu da 4:3'e çok yakindir). Böylece görüntüler

ekranda buna göre çizilir, bir daire elips seklinde görünmez.

Ekran üzerindeki her piksel üç renk sinyalinin (kirmizi, yesil ve mavi) bir bilesimi olarak görünür. Her

pixel'in görünümü bu üç isinin yogunlugu (parlakligi) tarafindan belirlenir. Her üçü de en yüksek parlakliktaysa

pixel beyaz görünür, en düsük ise siyah görünür vs. Bir pixel'de görüntülenebilen renk adedi, renk derinligini

belirler. Buna bit derinligi de denir, çünkü renk derinligi bit cinsinden ölçülür. Piksel basina daha fazla bit

kullanilirsa, görüntünün renk detayi daha hassas, daha gerçege yakin olur. Tabii, renk derinligi arttikça bellekte

saklanmasi gereken bilgi sayisi da bit cinsinden artar. Bunun yaninda ekran kartinin islemesi gereken veri sayisi

artar, maksimum tazelenme hizi düser. Asagidaki tabloda günümüz bilgisayarlarinda kullanilan renk derinlikleri

verilmistir:

Renk Derinligi Görüntülenen

Renk Adedi

Pixel Basina Bellekte

Kaplanan Alan (Byte)

Renk derinliginin Genel Ismi

4 Bit (24) 16 0,5 Standart VGA

8 Bit (28) 256 1 256 Renk

16 Bit (216) 65,536 2 Yüksek renk (High Color)

24 Bit (224) 16,777,216 3 Gerçek Renk (True Color)

Ekran Karti Tazelenme Hizlari ve Interlace:

ekran karti belleginin (video bellegi) içerigini okumaktan

sorumlu aygit RAMDAC'tir. Bellekteki sayisal verileri (1 ve

0'lardan olusan) okuyup monitörün

görüntüleyebilecegi analog video sinyallerine dönüstürür.

RAMDAC'in dönüstürme ve aktarma becerisi, tazelenme hizini

belirler. Bir ekran kartinin tazelenme hizi, RAMDAC'inin

video sinyallerini saniyede kaç kere monitöre

gönderebilecegine baglidir. Ayni sekilde monitörün de tazelenme

hizi olur, çünkü o da bu gönderilen sinyallerle ekrani tekrar tekrar boyar. Bu islemler belirli bir hizda yapilmazsa

titresim olur; gözü rahatsiz eder. Tazelenme hizi bir frekans birimi olan Hz (hertz) cinsinden ölçülür.

"Interlacing"

satirlardan olustugunu ve bu satirlara bir numara kondugunu düsünün. Interlacing tekniginde, monitörün elektron

tabancasi her tazelenme sirasin-da ekranin sadece yarisindaki satirlari (tek veya çift numarali satirlari) yeniler.

Intelacing normalde 871 lz'de yapilir (aslinda ekranin yarisi tarandigindan 43.5 Hz). Bu islem hizli yapildigi için

gözümüz tek ve çift satirlardaki renk degerlerini ayri ayri çiziliyormus gibi görmez ama toplam etkisi olumsuz

olabilir. Örnegin yüksek tazelenme hizi isteyen animasyon, video gibi uygulamalarda titresim yasanir; çogu

insan da bunu farkeder, gözü rahatsiz olur. Bu yüzden non-interlaced monitörler kullanmayi tercih ederiz.

Günümüzdeki Ekran Kartlari:

Günümüzün ekran kartlari daha çok 3D grafikleri hizlandirici özellikleri ile ön plana çiktilar. Bu yüzden

bunlara "3D grafik kartlari" veya "3D hizlandirici" adi da verilir. Piyasaya hakim olan bu grafik kartlar iki

boyutlu islemlerde de (örnegin Windows altinda çalisan Ofis uygulamalarinda, veya dogrudan Windows'ta)

yüksek performans sunduklarindan, bugünlerde 3D hizlandirma özelligi olmayan ekran karti almak pek akillica

degil. Üstelik oyunlarin disindaki 3D uygulamalar da bu kartlardan artik yeterince yararlanabiliyor. Yine de

sadece Ofisinizde sadece Word, Excel gibi uygulamalari çalistirmak, Internet'e baglanmak için bir ekran karti

istiyorsaniz, 3D özelliklerinin gelismis olup olmamasi veya 3D uygulamalarda hizli olup olmamasi pek

farketmez, ucuz kartlar da isinizi görür.

Günümüz ekran kartlarinin becerileri, büyük ölçüde üzerlerindeki islemcilere baglidir. Nvidia, 3dfx,

ATI, Matrox, Intel, SiS, S3 gibi firmalar grafik islemcileri üretiyorlar. Örnegin Nvidia firmasi Riva 128, Riva

128ZX, Riva TNT gibi islemci modellerinin ardindan Riva TNT2'yi çikardi ve bu islemcilere sahip kartlar yeni

piyasaya giriyor.

Nvidia'nin en büyük rakibi 3dfx firmasi baslarda sadece oyuncular için, mevcut ekran kartina

baglanarak 3D oyunlarda çalistirilabilen Voodoo ve onu takiben Voodoo2 kartlar üretti. Arada firmanin ayni

amaçla 2D ve 3D uygulamalarda çalisan (yani ayrica bir ekran karti gerektirmeyen) modeli Voodoo Rush pek

basarili olamamisti. Ardindan 2D ve 3D'nin basari ile uygulandigi ama sinirli özelliklere sahip Voodoo Banshe

geldi. Simdi de firma Voodoo3 ile kullanicilarin karsisina çikiyor.

Matrox firmasi ise G100 ve G200 islemcilerinden sonra simdi de G400 islemcili modellerini piyasaya

sürüyor. Bir zamanlar piyasanin lideri olmasina karsin 3D grafiklerde pek basarili olamayarak geri plana düsen

S3 firmasi ise tekrar toparlanmak için bu alanda ürettigi Savage islemcisinin ardindan Savage4 islemcisini

çikardi.

ATI ise yarisa Rage serisinin son üyesi Rage 128 islemcilerle katiliyor. Islemcileri ile bildigimiz Intel

firmasi, i740 islemcisi ile gruba dahil oldu ama bu ucuz islemci oyun severler tarafindan eksik özellikleri ile pek

ragbet görmedi. Firma bunun ardindan henüz yeni bir grafik islemcisi çikarmasa da üzerinde çalistigi biliniyor.

1.3.2.3 Sabit Disk (Hard Disk) Sürücü

Sabit disk bilgisayarinizin "veri merkezi"dir. Tüm programlariniz ve verileriniz burada saklanir. CDROM,

teyp yedekleme birimi, disket gibi baska veri depolama ortamlari da vardir ama sabit diskler, genelde

hepsinden daha yüksek kapasiteli olabilmeleri, daha hizli olmalari ve bilgisayar içinde sabit olmalari nedeniyle

digerlerinden ayrilir.

Yillar boyunca sabit disklerin kapasiteleri, hizlari ve fiyatlarinda büyük degisiklikler oldu. 15 yil önce 10 MB'lik

bir disk 1000 $'a alinabilirken, bugün 65 GB'lik (yani 6500 kati kapasiteye sahip) bir sabit disk 180 $ civarinda

bir fiyata alinabiliyor, üstelik yeni diskler çok daha yüksek hizlara sahip.

Sabit disk içinde metalik bir maddeden yapilmis, ama üzerindeki manyetik kaplama sayesinde yazilip

okunabilen bir veya daha fazla üst üste dizilmis disk plakasi vardir. Bu plakalar sabit bir hizda dönerken alttan ve

üstten disk plakasi üzerine oturan okuyucu kafalar, disk plakasi üzerine bilgi yazar veya yazilmis bilgileri okur.

Yani sabit diskte, diger çogu donanim aygitinin aksine hareketli parçalar vardir.

Disk üzerindeki veriler, silindirler (cylinder), izler (track) ve bölümler (sector) halinde düzenlenir.

Silindirler, diskin yüzeyindeki konsentrik izlerdir. Yani bir diskteki tüm disk plakalarinin arka ve ön yüzeyinde

birbirine denk gelerek sütun olusturan her bir izin olusturdugu bu sütuna silindir adi verilir. Iz ise sektörlerden

olusur ve sektörler bir dis kin 512 byte'lik en küçük birimidir.

Bir diskin hizini belirleyen çesitli faktörler:

1. Dönüs hizi (devir/sn):

disk 5400 devir/sn hizinda dönerken yakin zamanlarda 7200 devir/sn IDE diskler de yayginlasmaya baslamistir.

Hizli SCSI disklerde ise 10 bin devir/sn'ye ulasilabilir

2. Iz basina sektör sayisi:

dogal olarak daha uzundur ve üzerlerinde daha fazla sayida sektör vardir. Oysa diskin dairesel sekli nedeniyle

her iz kafa altindaki tam bir turunu ayni sürede tamamlar. Bu da dis izlerdeki sektörlere bilgi yazmak veya

okumak için daha hizli erisildigini gösterir.

3. Erisim süresi (access time):

izlerde olabilir. Erisim süresi kabaca, aranan bilgilere ulasilmasi için bir izden digerine, bir kafadan digerine ve

bir sektörden digerine geçilerek aranan bilginin yer aldigi sektörün okunmasina kadar geçen ortalama süredir ve

milisaniye cinsinden ölçülür.

4. Dahili Veri Transfer Hizi:

transfer hizi bir diskin performansini belirleyen en önemli faktörlerden biridir. Dahili transfer hizi, disk plakalari

üzerinden okunan bilgilerin, disk üzerindeki tampon bellege, disk disina gönderilmeye hazir halde aktarilmasi

isleminin hizidir. MB/sn cinsinden ölçülür.

5. Kullanilan Arabirim:

bir arabirim kullanilir. Artik IDE disklerde saniyede 33 MB veri aktarimi yapan Ultra DMA/33 veri yolu

standardi kullaniliyor. Oysa okunan bilgi diskin tampon bellegine yeterince hizli veri aktarimi yapilmazsa bu

kapasitenin pek bir önemi yoktur. Çünkü, diskin tampon bellegine daha yavas bir sürede bilgi aktarilirken bu

veri yolu atil kalir. Bu yüzden 16,6 MB/sn kapasiteye sahip ATA-2 disklerden Ultra DMA/33 disklere

geçildiginde disklerin hizi iki kat artmamistir. Çünkü, diskin dahili transfer hizi daha önemlidir. Ayni sekilde

bugünlerde Ultra DMA/66-100 disklere geçilmistir. Bu da yine disklerin iki kat hizlanacagini göstermemektedir.

Yine de yeni standartlar piyasaya hakim olmaktadir ve hizi belirleyen diger faktörlerde de iyilesme olmaktadir.

Master/Slave:

baglanabilir demistik. Bu portlardan biri birincil (primary) digeri ikincil'dir (secondary). Bu portlardan birine iki

aygit baglanacaksa birisi ana aygit (master) digeri ikincil aygit (slave) olacaktir. Bu aygitlar dört adede kadar

sabit disk olabilir veya ana sabit disk disinda bunlardan biri veya birkaçi yerine CD-ROM sürücü, CD yazici,

DVD sürücü baglanabilir. Bir sistemde ayni IDE kablosu üzerinde iki disk varsa bunlardan biri master, digeri

slave olacaktir. Çünkü normalde isletim sistemi ana sabit diske yüklenir ve buradan açilir. Bu ayarlamayi diskin

arkasindaki bir jumper sayesinde yapariz. Diskin üzerinde jumper hangi konumdayken diskin master, hangi

konumdayken slave oldugu yazar. Ayni kural, ayni kablo üzerinde bir disk, bir CD sürücü veya CD yazici

varken de geçerlidir. Ayrica bilgisayarda kullanilan ses karti üzerinde bir üçüncü IDE kanali olabilir.

1.3.2.4 Teyp Yedekleme Birimleri

Genellikle önemli ve çok sayida verinin bulundugu

bilgisayar sistemlerinde kullanilir. Bankalar ve büyük hacimli is yerleri

buna en güzel örnektir. Bilgilerin önemliligi ve çoklugu,

disk/disket gibi yedekleme alternatiflerini güvenlik ve kapasite

açisindan ortadan kaldirmaktadir. Örnegin, bir bankada ya da

benzeri bir is yerinde olusturulan günlük verinin 100 MB civarinda

oldugu düsünülürse, veriler sikistirilarak diskete alinsa bile,

ortalama 50 adet disket gerekecektir. Çogu teyp yedekleme

birimi, gerek veri sikis tirma gerekse diger tekniklere basvurarak,

1GB'a kadar veri yedekleyebilirler. Günümüzde bu deger daha da

artmistir. Bu durum da yedekleme birimlerinin disketlere göre ne kadar pratik oldugunu göstermektedir.

Yedekleme birimleri ile gelen teyp yedekleme yazilimlari, yedekleme isleminin kolayca yapilmasini

saglamaktadirlar. Bu tür yazilimlarin, hem kullanimi daha kolaydir hem de performanslari iyidir. Ancak, çogu

yedekleme birimi DOS ortaminda çalismaktadir. Bu nedenle, Windows arabirimi olan yedekleme yaziliminin

sundugu

ayirmak istemeyenler için idealdir.

Teyp yedekleme birimleri harici ve dahili biçimde olabilmektedir. Eger bilgisayar sisteminin bos bir

sürücü yuvasi varsa, buraya kolayca takilabilecek dahili bir teyp yedekleme sürücüsü, uygun bir çözümdür.

Dahili teyp yedekleme birimlerinin çogu, disket sürücü ile ayni arabirimi kullanir.

Harici yedekleme birimlerinin iki modeli vardir. Birisi, bilgisayar üzerine takilan bir arabirim yardimi

ile kullanilir. Digeri ise, dogrudan paralel porta takilarak kullanilan modeldir. Bu modelde arabirim

kullanilmadigi için performans düsmektedir. Ancak, tasinabilir olmalari bir avantaj sayilabilir.